تغییرات زمانی و مکانی آب قابل بارش در جو ایران‌زمین

تمام بخار آب موجود در ستونی از جو (از سطح زمین تا انتهای وردسپهر) را آب قابل بارش ‌گویند. آب قابل بارش یکی از مهم‌ترین عناصر مؤثر بر ریزش جو به ویژه بارش می‌باشد که شناخت رفتار آن همواره مورد توجه اقلیم‌شناسان بوده است. از این‌رو آب قابل بارش در بررسی تغییرات کوتاه و بلند مدت جو مورد توجه می‌باشد. به‌منظور محاسبه آب قابل بارش در جو ایران و روند تغییرات آن، ارتفاع آب قابل بارش روزانه محاسبه گردید. داده‌های لازم از پایگاه داده‌های NCEP/NCAR وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس‌شناسی ایالات ‌متحده طی دورۀ 1389- 1341 به‌دست آمد. این داده‌ها با تفکیک زمانی 4 ساعته (ساعت‌های، 00، 06، 12 و 18 به‌وقت گرینویچ) و توان تفکیک مکانی 5/2 × 5/2 درجه قوسی در دسترس است. در این مطالعه به منظور تحلیل روند از روش رگرسیون و آزمون من-کندال بهره گرفته شد. برای انجام محاسبات از امکانات برنامه‌نویسی در محیط نرم‌افزارGrads و نرم‌افزارMatlab  و نیز برای انجام عملیات ترسیمی از نرم‌افزار Surfer بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که ضریب تغییرپذیری مکانی آب قابل بارش در ایران بسیار زیاد و به شدت تحت تأثیر ارتفاعات می‌باشد؛ به‌طوری‌که بیشتر‏ین ضریب تغییرات آب قابل بارش در ارتفاعات به ‌ویژه در امتداد کوه‌های زاگرس می‌باشد. کم ترین میزان تغییرپذیری مربوط به نواحی مرکزی و سواحل دریای خزر و خلیج‌فارس می‌باشد. بررسی روند بلندمدت نیز نشان داد که آب قابل بارش در تمامی ساعت‌های مورد مطالعه در سراسر ایران دارای روند کاهشی بوده است. این روند در بیش از 70 درصد پهنۀ کشور و در سطح 95 درصد اطمینان معنی‌دار می‌باشد؛ اما در همه ساعات، نواحی جنوب شرق با وجود برخورداری از تغییرات بلند مدت کاهشی، فاقد روند معنی‌دار بوده است.